Fara í efni

Aukin starfsánægja

Getum við gert starf okkar ánægjulegra?

Hverjar eru væntingar okkar til starfsins?
Starfsánægja er samspil margra þátta og hefur mikið verið rannsökuð af fræðimönnum. Hér verður skoðað hvort við getum sjálf gert starfið meira gefandi svo við njótum þess betur að sinna því og kunnum betur að meta það.
Í grein á vefsíðu Mayo Clinic er rætt um að gagnlegt geti verið að skoða hvernig við lítum á starfið og hverjar væntingar okkar eru. Er starfið einungis leið til að framfleyta okkur, er það áfangi í starfsframa til framtíðar eða er starfið köllun sem hefur gildi í sjálfu sér en er ekki aðeins leið að öðru marki? Þess má geta að ekkert af framangreindu er betra en annað og við getum metið alla þættina mikilvæga að einhverju leyti. Svarið gæti þó hjálpað til við að endurskoða væntingarnar og taka ákvarðanir sem gætu mögulega aukið starfsánægjuna.
Í greininni eru tilteknar nokkrar leiðir til að blása nýju lífi í starf þitt:

Áttaðu þig á mikilvægi vinnu þinnar. Hugsaðu um að það sem þú gerir hjálpar öðrum eða hefur vægi fyrir samfélagið. Það að skynja gildi vinnunnar getur hjálpað til við að auka starfsánægju.

Hjálpaðu öðrum í vinnunni. Með því að leggja þig enn meira fram við að aðstoða viðskiptavini og samstarfsfólk verður starfið innihaldsríkara og ánægjulegra. Hugleiddu að taka að þér nýtt verkefni fyrir viðskiptavin eða leiðbeindu vinnufélaga.

Skiptu út verkefnum. Ef hægt er, reyndu að leggja áherslu á þá þætti starfsins sem hafa mest að segja fyrir þig. Kannaðu hjá yfirmanni hvort þú getir fengið viðbótar þjálfun eða tekið að þér önnur verkefni. Ef fyrirtækið er að taka að sér nýtt verkefni, bjóddu þig fram í vinnuteymið.

Sæktu í að vinna með fólki sem þú kannt að meta. Það getur dregið úr ánægju þinni að verja miklum tíma með samstarfsfélögum sem eru neikvæðir eða tillitslausir. Hins vegar færir það þér aukinn kraft að vinna með jákvæðu fólki ef þú hefur tök á því.

 

Farðu vel með þig. Öll hegðun sem bætir líkamlega heilsu, svo sem hreyfing, holl næring og streitustjórnun geta hjálpað þér að vera jákvæðari í vinnu og finna meiri ánægju í starfi.

Vertu þakklát/ur. Þakklæti hjálpar okkur að sjá hvað er jákvætt við starfið. Spurðu sjálfa/n þig „hvað er ég þakklát/ur fyrir í vinnunni í dag?“. Ef svarið er að borða hádegismat með vinalegum samstarfsmanni þá er það nóg.

Leitaðu að því jákvæða í neikvæðum aðstæðum. Með því að beina sjónum að hinu jákvæða áttu auðveldara með að vinna þig út úr aðstæðunum. Ef þú upplifir streitutímabil í vinnu hugsaðu sem svo að aðeins sé um tímabundið ástand að ræða sem gæti leitt til nýrra tækifæra í framtíðinni.     

Ræktaðu ástríðu þína. Ef ánægja þín í starfi hefur dvínað en þú telur ekki raunhæft að skipta um vinnu gætirðu hugsað um starfið sem leið til að geta sinnt ástríðu þinni í frítímanum. Stundum er vinnan einfaldlega leið að öðru marki.

Hvort sem þú lítur fyrst og fremst á vinnuna sem tæki til framfærslu, lið í starfsframa eða köllun er hægt að stíga skref til að endurheimta merkingu hennar. Með því að viðhalda jákvæðu viðhorfi er hægt að gera það besta úr erfiðum aðstæðum. Vertu skapandi þegar þú upphugsar leiðir til að breyta aðstæðunum – eða hvernig þú lítur á þær.

Flæði

Menn verða svo uppteknir að þeir gleyma stund og stað.
Nokkuð hefur verið rætt um flæði (e. flow) undanfarið í tengslum við vellíðan og árangur. Flestir hafa upplifað stundir í starfi, námi og leik þegar þeir eru svo uppteknir af verkefnum sínum að þeir gleyma stund og stað og ekkert annað virðist skipta máli. Þessu tímabili fylgir eftirsóknarverð vellíðan og tilfinning um að áorka miklu og ná góðum árangri. Í flæði lærum við óvenju mikið og getum verið mjög skapandi við að finna lausnir. Margt hindrar okkur þó í að ná þessu ástandi, svo sem slakt dagsform, mikið áreiti og of mikil eða lítil streita.
Vanessa King ræðir um flæði í bók sinni 10 Keys to Happier Living og vitnar til Mihaly Czikszentmihalyi sem skilgreindi hugtakið og vakti áhuga fræðimanna á að rannsaka það. Hann segir að flæði sé það að nýta hæfni sína til hins ýtrasta til að gera eitthvað sem er erfitt og þess virði að gera. Menn verði svo einbeittir og uppteknir að þeir taki ekki eftir umhverfi sínu. Þeir missa tímaskyn og heyra jafnvel ekki þegar talað er til þeirra. Í þessu ástandi erum við ekki að efast um eða hafa áhyggjur af frammistöðu okkar. 

Flæði á sér ekki stað í slökun, óvirkni eða hlutleysi. Verkefnin verða að vera það flókin að þau krefjist athygli og mega ekki vera einhæf og létt. Þau mega heldur ekki vera það erfið að þú ráðir engan veginn við þau.

Flæði getur verið misjafnlega „djúpt“. Þegar verkefni er sérlega krefjandi og þú hefur hæfni og verkfæri til að leysa það er líklegt að þú sért að uppskera mikla vellíðan. Czikszentmihalyi telur að flæði sé afar mikilvægt fyrir afkastagetu starfsmanna og starfsánægju.

Við upplifum flæði oftar í tómstundum okkar og þegar við vinnum við það sem við brennum fyrir. Fólk upplifir flæði við margskonar iðju, t.d. við taflmennsku, í dansi, við að mála, spila á hljóðfæri, skrifa, syngja, smíða og í íþróttum.

Við getum auðvitað verið mjög upptekin af verkefnum sem ekki krefjast mikils af okkur. Þó að þau geti verið afslappandi og ánægjuleg eru þau kannski ekki að storka okkur eða hvetja til að gera okkar besta. Því er ekki rétt að tala um flæði í því sambandi. Dæmi um þetta er að horfa á sjónvarp, hlusta á tónlist, prjóna einfalda uppskrift eða lesa.
Við getum fundið flæði á þann hátt sem stundum getur verið óheppilegur fyrir okkur. Vanessa talar um tölvuleiki í því sambandi sem eru hannaðir með flæði í huga en geti orðið ávanabindandi fyrir suma.
Því áhugasamari, forvitnari og þrautseigari sem við erum því líklegra er að við upplifum flæði. Hægt er að efla þessa þætti hjá okkur með nokkrum aðferðum:
  • Stígðu út fyrir þægindarammann og prófaðu eitt og annað. Það gæti hjálpað þér að finna ný áhugamál eða að kafa dýpra ofan í þau sem þú hefur nú þegar. Leitaðu að verkefnum sem reyna nægilega mikið á þig svo þú nýtir hæfileika þína. Þú þarft ekki að gera of mikið – veldu þér áskorun sem er nægilega krefjandi en veldur ekki kvíða.
  • Vertu forvitin/n og bættu einbeitinguna. Kynntu þér aðferðir núvitundar.
  • Búðu til aðstæður fyrir flæði. Taktu frá tíma fyrir spennandi áhugamál og tómstundir. Ekki gera margt í einu! Undirbúðu þig og hafðu allt við höndina sem þú þarft, slökktu á símanum og hefstu handa.
  • Settu þér markmið. Afmarkaðu það verkefni sem þú ert að vinna að hverju sinni, hvort sem þú ert að læra nýtt verk fyrir tónleika eða undirbúa máltíð fyrir vissan tíma.

Eitt af því sem getur truflað okkur í að ná flæði er að gera margt í einu. Það er ekki samasemmerki milli þess að hafa mikið að gera og að afkasta miklu. Ef við náum ekki að einbeita okkur getum við ekki gert okkar besta því það útheimtir tíma og orku að skipta stöðugt um viðfangsefni.
Snjallsímar gera okkur erfiðara fyrir eða koma jafnvel alveg í veg fyrir að við náum fullri einbeitingu. Ef við þurfum sífellt að tékka á og bregðast við skilaboðum náum við ekki flæði sem krefst óskiptrar athygli í nokkrar mínútur hið minnsta. Jafnvel örstutt truflun getur dregið úr getu til að leysa verkefni og virk símanotkun getur dregið úr afkastagetu okkar.

 

Owen Schaffer nefnir sjö skilyrði sem þurfa að vera fyrir hendi svo við getum náð flæði:

  • Við vitum hvað við ætlum að gera.
  • Við vitum hvernig við eigum að bera okkur að.
  • Við getum séð hvernig okkur gengur.
  • Við vitum hvert við eigum að leita ef við þurfum hjálp.
  • Við upplifum að um áskorun sé að ræða.
  • Við trúum að við getum leyst verkefnið.
  • Við erum laus við annað áreiti.

Auðvelt er að finna ítarefni um flæði. Til að nefna dæmi má hér finna yfirlitsgrein og ábendingar um bækur og fyrirlestra, umfjöllun um flæði og hamingju, texta um Mihaly Csikszentmihalyi og slóð á æfingar og dæmi.

Að finna tilgang

Finndu það sem þig langar að gera.
Þegar lesnar eru bækur og greinar um streitu rekumst við oft á umfjöllun um tilgang (e. purpose) og hversu mikilvægt er fyrir okkur að finna tilgang í því sem við erum að gera. Ef starf okkar hefur skýran tilgang auðveldar það okkur að taka ákvarðanir, en ef við vitum ekki hvers vegna við sinnum ákveðnum verkum getur það valdið óöryggi og virkað letjandi á okkur. Orðið tilgangsleysi er í huga flestra tengt óvirkni og jafnvel uppgjöf.
Dr. Rangan Chatterjee segir í einni bóka sinna að rannsóknir hafi sýnt að þeir sem hafa skýran tilgang í lífinu séu betri til heilsunnar en aðrir. Minni líkur eru á að þeir þrói með sér hjartasjúkdóma, þunglyndi eða fái heilablóðfall. Þeir sofa betur, lifa lengur og eru hamingjusamari.
Ástæðu þess að við eigum erfitt með að finna tilgang og merkingu telur hann einna helst vera tímaskort sem er svo algengur í nútímaþjóðfélagi. Við þurfum tíma til að finna út hver við erum og hvað okkur langar að gera. 
Hann nefnir nokkrar leiðir sem gætu hjálpað okkur við leitina:

Ástríða. Finndu það sem þú virkilega elskar að gera og hlakkar til að fást við. Eitthvað sem þig langar að gera en ekki eitthvað sem þú þarft að gera. Þetta gæti verið að læra tiltekið fag, spila á hljóðfæri eða æfa íþróttagrein. Sökktu þér niður í það sem þú velur og reyndu að gleyma þér (sjá umfjöllun um flæði). Með því að vinna að áhugamáli eru minni líkur á neikvæðum hugsunum og streitu. Gott áhugamál hefur oft jákvæð áhrif á aðra hluta lífsins. 

Ætlun. Flestir lifa dag frá degi án þess að hugsa mikið um hvað þeir eru að gera, eru á sjálfstýringu. Það getur verið gagnlegt að rjúfa þann doða með því að einsetja sér að vinna eitt verkefni á dag með fullri einbeitingu. Þetta gæti til dæmis verið að elda kvöldmat án truflana eða að fara í sturtu. Taktu eftir og njóttu litlu hlutanna í lífi þínu.

Sýn. Ef þú hefur afmarkaða og skýra sýn til framtíðar mun heilinn hjálpa þér að komast þangað. Með því að vita hvert við erum að stefna minnkum við óöryggi og streitu og verðum þrautseigari gagnvart erfiðleikum á leiðinni. Skrifaðu niður markmið sem þú vilt ná á næstu 12 mánuðum. Hugsaðu um þau skref sem þú þarft að stíga til að ná þessu markmiði - taktu svo fyrsta skrefið!

Tenging. Við erum félagsverur og oft ánægðust þegar við getum tengst öðrum og rétt þeim hjálparhönd. Gerðu eitthvað jákvætt fyrir aðra, til viðbótar við þín daglegu verkefni, að minnsta kosti einu sinni á dag. Það þarf hvorki að vera flókið né tímafrekt.

Stjórna sögurnar upplifun okkar

Þær sögur sem við segjum okkur sjálfum og hvert öðru móta gildi og norm í samfélaginu.
Í bókinni Livsfarlig ledelse ræðir höfundurinn Christian Ørsted um Michael White sem var einn af upphafsmönnum frásagnarmeðferðar (e. narrative therapy) og rannsakaði sögur fólks úr ólíkum menningarheimum. White fjallaði um hvernig sögur hafa áhrif á hugsun okkar og hegðun. Hann taldi að við hefðum tilhneigingu til að samsama okkur vandamálum okkar, við segðum til að mynda að við værum stressuð eða að við værum með fullkomnunaráráttu. Án þess að gera okkur grein fyrir því breyttum við einstaklingum í vandamál. Við getum jú upplifað streitu, en við erum svo mikið meira en vandamálið sem við glímum við hverju sinni. White benti á að við ættum að skilja þarna á milli. „Það er ekki einstaklingurinn sem er vandamálið – það er vandamálið sem er vandamálið“.
Í takt við aukna áherslu á persónulega þróun er áherslan ekki aðeins á framleiðni heldur einnig á velgengni og innra jafnvægi í lífinu. Við segjum í auknum mæli sögur af framafólki sem hefur gengið óvenju langt til að ná markmiðum sínum, sögur af íþróttafólki sem hefur greitt framann dýru verði, sögur af viðskiptaleiðtogum sem litið er upp til og leiðtoganum sem segir frá því að hann vinni út í eitt.
Þær sögur sem við segjum okkur sjálfum og hvert öðru móta gildi og norm í samfélaginu. Í danskri menningu eru sagðar sögur af því hve upptekin við erum segir Christian. Með því er óbeint verið að gefa í skyn og má lesa milli lína að við séum mikilvæg og að not séu fyrir okkur. Áhrifa sagnanna gætir í atvinnulífinu og munur getur verið nokkur milli landa. Í Japan hafa sögurnar til að mynda mótað menningu þar sem starfsmenn bera mikla virðingu fyrir starfi sínu og sýna vinnustaðnum einstaka hollustu. Þar hafa verið settar reglur um yfirvinnu sem erfitt er að framfylgja því menningin og óskráðar væntingar knýja marga starfsmenn til að vinna mun lengur en eðlilegt getur talist.
Mikilvægt er að hver einstaklingur, vinnuteymi, vinnustaður og samfélag búi til nýjar og öðruvísi sögur sem koma í stað þeirra eldri. Til dæmis sögur sem lýsa ábyrgð á eigin heilsu.

Við getum hvert um sig unnið með sögurnar okkar og verðum að átta okkur á muninum á þeim og raunveruleikanum. Ef við vinnum til dæmis alltaf of mikið er það oftast í takt við sögurnar. Ef við vinnum yfirvinnu og setjum heilsuna í annað sæti segjum við kannski að við höfum ekkert val, að við verðum að vinna, að yfirmaðurinn skeyti ekki um okkur, að við séum ómissandi í starfinu og því verðum við að vinna svona lengi. White undirstrikaði að við gætum sagt margar aðrar sögur í sömu aðstæðum. Til dæmis söguna um að við gætum auðveldlega unnið minna en værum hrædd um að missa stjórn eða gera ekki nógu vel. Önnur saga gæti verið að við kjósum að vera lengur í vinnunni því hún skipti meira máli en fjölskylda og heilsufar. 

Þegar sagan hefur verið sögð er kominn rammi fyrir það sem síðar kemur upp á. Ef atburður passar ekki inn í rammann náum við ekki utan um atburðinn og hann gleymist jafnvel. Ef við segjum sögur um að við séum algjörlega misheppnuð og að óheppnin elti okkur þá sleppa atburðir í samræmi við það í gegnum rammann og staðfesta sögurnar. Ef eitthvað jákvætt gerist er það hins vegar aðeins stakt skammlíft tilvik þar til næstu vonbrigði banka upp á. 
Rannsóknir sýna að sögurnar búa til valkvæða skynjun (e. selective perception). Við beinum athygli að þeim upplifunum sem passa inni í söguna og beinum henni frá þeim sem ekki passa. Ef sagan okkar er harmleikur sjáum við frekar neikvæðu atburði dagsins og tökum síður eftir þeim jákvæðu. Þannig viðhöldum við sögunni í eilífum vítahring. Ef við segjum þá sögu að yfirmaður okkar ýti á okkur að vinna yfirvinnu höfum við meiri tilhneigingu til að taka aðeins eftir og muna þá atburði sem staðfesta þá sögu. Og ef við segjum söguna um að við getum ekki verið frá vinnu því enginn annar geti unnið verkefnin okkar getur sú saga að sama skapi haft áhrif á líf okkar og jafnvel varðað leiðina í átt til streitu.

Orkustjórnun

Við þekkjum öll hve miklu við náum í verk ef við erum vel úthvíld og til í að takast á við verkefnin. Við fáum oft nýjar hugmyndir og finnum betri leiðir eftir að hafa „sofið á“ vandamálum og úrlausnarefnum. Það er eðlilegt að fjari undan ferskleikanum eftir að hafa tekist á við verkefni dagsins án hvíldar í marga klukkutíma. Hvaða aðferðir getum við nýtt í starfi og frítíma til að hafa orku til að gera allt sem við þurfum og viljum ná að gera á degi hverjum. Orkustjórnun hefur rutt sér til rúms í stjórnunarfræðunum, en öfugt við tímastjórnun sem byggir á því að nýta takmarkaða auðlind eða tímann betur byggir orkustjórnun á því að viðhalda og endurnýja orkuna. Fritz og félagar gerðu samantekt á þeim þáttum sem rannsóknir höfðu helst sýnt að væru að stela frá okkur orku, væru orkusugur (sjá til hægri):

  • Langur vinnudagur. Því lengur sem við vinnum því minni tími gefst til að jafna sig og hlaða batteríin.
  • Sítenging. Með tilkomu snjalltækja eru margir að svara erindum heima við og ná illa að aftengja sig frá vinnustaðnum.
  • Lítil fríðindi á vinnustað. Ekki boðið upp á líkamsræktaraðstöðu, ókeypis máltíð, auka frídaga eða afdrep fyrir starfsfólk til að hlaða batteríin.
  • Óöruggt vinnuástand. Menn veigra sér við að taka frí ef þeir finna fyrir óöryggi um störf sín.  
  • Mikil samvinna. Störf krefjast sífellt meiri samskipta og samhæfingar sem getur tekið á, ekki síst ef samskiptin eru erfið.
Verkefni og skyldur á heimilinu geta haft áhrif á orkuna á vinnutíma. Óhollt mataræði og kyrrseta gera ástandið verra. Ef svefn er ekki nægur og menn ná illa að jafna sig um helgar og eftir vinnu á virkum dögum hefur það sömuleiðis neikvæð áhrif. Þeir þættir sem höfðu jákvæða fylgni við starfsorku á vinnustað sögðu greinarhöfundar vera...
  • Að læra nýja hluti.
  • Að geta einbeitt sér að því sem þú hefur mesta ánægju af að gera í starfinu.
  • Að setja sér nýtt markmið og leita eftir endurgjöf.
  • Að gera eitthvað sem gleður samstarfsmenn og sýnir þeim þakklæti.
  • Að hugleiða hvernig þú getur haft áhrif í vinnunni og um tilganginn með starfinu.

Í grein sem birtist í Harvard Business Review árið 2012 má finna eftirfarandi ráð um hvernig fyrirtæki geta stuðlað að sem bestri orkustjórnun hjá starfsmönnum:

  • Gefið öllum starfsmönnum færi á að því að taka þátt í ákvörðunum sem skipta máli fyrir starf þeirra. Það er afar hvetjandi og lærdómsríkt. Ef mistök eru gerð er mikilvægt að halda sama striki því starfsmenn og aðrir sem að máli koma læra langmest af mistökum.  
  • Það er hvetjandi að starfsmenn hafi vitneskju um markmið og gildi fyrirtækisins og sjái stóru myndina. Menn koma frekar með nýjar hugmyndir og lausnir ef þeir vita hvernig starf þeirra tengist stefnunni.    
  • Góð samskipti skipta miklu máli. Óvirðing og ókurteisi draga úr áhuga allra á að sinna starfi sínu eins og best má vera og koma með nýjar hugmyndir. Erfið samskipti smita út frá sér.
  •  Regluleg endurgjöf til starfsmanns skiptir miklu máli, hún minnkar óöryggi og bætir frammistöðu.   

Sjá einnig grein Guðjóns Svanssonar um orkustjórnun hér á síðunni.

Ábyrgð starfsmanna

Ingrid Kuhlman hjá Þekkingarmiðlun skrifar meðal annars um ábyrgð starfsmanna á eigin vellíðan í ársrit VIRK 2019. Hún segir að þó að stjórnendur spili vissulega stórt hlutverk í að skapa umhverfi sem eftirsóknarvert er að starfa í má ekki gera lítið úr ábyrgð starfsmanna.
Það er á okkar ábyrgð að hlúa að okkur sjálfum með því að hreyfa okkur, nærast á hollum og góðum mat og tryggja góðan nætursvefn. Að stunda núvitund hefur reynst einföld en öflug leið til að draga úr streitu og bæta almenna vellíðan. Mikilvægt er að við gefum okkur tíma til að rækta samband við fjölskyldu og vini og sinna hugðarefnum. Við þurfum einnig að gæta þess að setja okkur mörk, t.d. hvað varðar svörun vinnutengdra tölvupósta utan hefðbundins vinnutíma.

„Á vinnustað er það á ábyrgð starfsmanna að mæta með bestu útgáfuna af sjálfum sér, vinna starf sitt af eldmóð og leggja sig fram um að skila vel unnu verki á hverjum degi. Þá er mikilvægt að þeir leggi sig fram um að læra nýja hluti og tileinka sér nýja þekkingu til að vera í stakk búnir til að takast á við síbreytilegar kröfur atvinnulífsins og samfélagsins. Aukin þekking eykur möguleika á fjölbreyttara starfi, meira krefjandi verkefnum og aukinni starfsánægju.“

Mikilvægt er að við veljum okkur jákvætt viðhorf til vinnunnar. „Rannsóknir síðustu áratugi hafa sýnt að hægt er að auka vellíðan meðvitað með svokölluðum jákvæðum æfingum eða inngripum en þau hafa það að markmiði að stuðla að jákvæðum tilfinningum, jákvæðri hegðun og jákvæðum hugsunum. Dæmi um jákvætt inngrip sem eykur vellíðan er „Þrír góðir hlutir“ en þá skrifar einstaklingur niður þrjá góða hluti sem áttu sér stað yfir daginn og hver var hlutdeild hans í þeim. 

Ástæðan fyrir því að mikilvægt er að skrifa niður þátt manns í því sem gekk vel er að þetta beinir athyglinni að því hvernig við getum haft áhrif á daglegar jákvæðar upplifanir. Reglulegar og meðvitaðar þakklætishugsanir geta einnig aukið vellíðan. Þakklæti stuðlar að því að við dveljum við og njótum jákvæðra upplifana og aðstæðna.“

 

„Við erum ekki viljalaust verkfæri..”

 

Fræðimenn hafa beint sjónum að styrkleikum fólks, hvernig við getum komið auga á þá og nýtt þá til auka vellíðan í starfi. Þegar við hlúum að styrkleikunum verðum við orkumeiri og bætum frammistöðuna. Með því að nýta styrkleikana getum við bætt innsæi okkar, tekið betri ákvarðanir og tryggt að við séum á réttri hillu í lífinu. „Ef okkur finnst við hins vegar ekki vera á réttri hillu eða teljum að við fáum ekki næg tækifæri til að sýna hvað í okkur býr er mikilvægt að hafa í huga að við erum ekki viljalaust verkfæri eða leiksoppur örlaganna. Við berum sjálf ábyrgð á lífi okkar, hugsunum, líðan og gjörðum. Og við höfum alltaf val. Við getum t.d. rætt líðan okkar við yfirmann og beðið um tilfærslu eða önnur verkefni. Við getum reynt að breyta viðhorfi okkar til vinnunnar. Eða við getum tekið ákvörðun um að yfirgefa vinnustaðinn. Í öllu falli er mikilvægt að bíða ekki og vona að eitthvað gerist heldur taka stjórnina. Því að það er eins og sagt er að hver er sinnar gæfu smiður.“
Ingrid skrifar einnig um stjórnunarhætti og áhrif þeirra á vellíðan starfsmanna í grein sinni í ársriti VIRK en hana má finna í heild sinni hér

Geðheilsan og vinnustaðurinn

Rannsóknir hafa endurtekið sýnt fram á orsakasamband milli þunglyndis- og kvíðaraskana og hinna ýmsu streituvaldandi þátta í vinnuumhverfinu, s.s. vinnuálags, starfsóöryggis og vinnustreitu. Búið er að greina ýmsa þætti í starfsumhverfinu sem geta, ef ekki er góð stjórn á þeim, haft slæm áhrif á heilsu og líðan starfsmanna, dregið úr framleiðni þeirra og aukið fjarveru þeirra frá vinnu. Þessir þættir geta snúið að því hversu miklar kröfur eru gerðar til starfsmanna, hve mikla stjórn starfsmenn hafa á störfum sínum, hve mikill stuðningur er í boði, hver eðli tengsla og samskipta eru innan vinnustaðarins, hver hlutverk starfsmanna eru á vinnustaðnum og hvernig skipulagsbreytingum þar er stjórnað og miðlað. Streita og kvíði eru eðlilegar tilfinningar við ákveðnar aðstæður. Langvarandi streita getur þó haft alvarleg heilsufarsleg áhrif og verið mjög hamlandi. Sama á við um kvíða. Þegar kvíði er orðinn meiri en eðlilegt er, gerir vart við sig í tíma og ótíma og er farinn að trufla líf fólks, er litið svo á að um kvíðaröskun sé að ræða.

Er gaman í vinnunni hjá þér?

Það eru fáir sem komast með tærnar þar sem John Cohn, einn virtasti verkfræðingur IBM, hefur hælana þegar kemur að því að hafa gaman í vinnunni. John hélt m.a.s. fyrirlestur á Íslandi á vegum Origo árið 2018. John sem hefur verið kallaður klikkaði vísindamaðurinn heldur því fram að til að hægt sé að ná árangri í vinnunni þurfi að vera gaman, því þannig örvum við best sköpunarkraftinn. Ef vinnan sé ekki skemmtileg er hún „bara“ vinna. John segist vera nörd með nördastarf en hann hefur unnið hjá IBM í 38 ár í alls 80 löndum og stendur að baki meira en 120 einkaleyfa vegna hugmynda sinna.

Hann segist hafa uppgötvað mikilvægi þess að hafa gaman þegar honum fannst hann vera að sigla inn í of mikla skriffinnsku og leiða í starfi. Á sama tíma fylgdist hann með fólki í kringum sig týna ástríðu sinni eftir því sem aldurinn færðist yfir. Hann segist plata sjálfan sig og kerfið og búa til tíma þar sem hann er ekki til. Við séum ekki að gefa okkur tíma fyrir leik og því ákvað hann að gera það að reglu að haga sér illa. John segist vera heppinn því að einn af hans helstu styrkleikum sé frestunarárátta og því sé auðvelt fyrir hann að finna tíma á hverjum degi til að haga sér illa þegar hann ætti að vera að gera eitthvað annað. Hann bendir á að þar sem 150% tíma okkar flestra er þegar frátekinn þá sé ekki um að ræða neinn lausan tíma og því þurfi hann að plata sjálfan sig, yfirmann sinn og samstarfsfólk til að halda að hann sé að vinna að einhverju merkilegu þegar hann er að prufa og búa til alls kyns hluti a.m.k. 15% tímans. Þetta gefi honum innblástur og nýja sýn á hlutina.
John mælir með því að vinnustaðir taki frá tíma fyrir starfsfólk til að geta dembt sér í ómótaðan leik þar sem þau skapa og prufa alls kyns hluti og fá að gera mistök. Ekki sé gott að þurrausa starfsfólkið með kröfum um framleiðni því þá sé verið að drepa sköpunarkraftinn; engin vél sé gerð til að fúnkera 100%. Hann bendir á að við þurfum að læra að treysta starfsfólki og fagna því þegar þau bregða á leik því stundum verðum við að stoppa og hreinsa hugann til að hleypa nýjum hugmyndum að og þannig hafi einmitt margar af hans bestu hugmyndum orðið til. Ekki megi heldur setja of fastan ramma utan um slíkan leiktíma.
Hér er hægt að horfa á TED fyrirlestur sem John Cohn hélt árið 2019.
Það virðist vera eitthvað til í því sem John er að segja og Catherine Price, vísindablaðamaður, heldur því fram í skemmtilegum TED fyrirlestri sínum frá því í júlí 2022 að það að hafa gaman geti verið lykillinn að heilsusamlegu lífi. Og þar sem að við eyðum flest miklum tíma í vinnunni þá er upplagt að leggja áherslu á að hafa gaman þar. Rannsóknir sýna meira að segja að það að skemmta sér í vinnunni hafi jákvæð áhrif á helgun í starfi, sköpunargáfu og það að finna tilgang í starfi. Við þekkjum það öll að við leggjum okkur meira fram þegar okkur finnast verkefni skemmtileg og þegar við gefum okkur tíma til að hlæja saman þá eykst seigla okkar.
Þeir félagar Bob Nelson og Mario Tamayo skrifuðu bók um hvernig störf gætu verið skemmtileg; „Work Made Fun Gets Done“. Þeir lögðust yfir tölfræði úr könnunum Great Place To Work sem velur 100 bestu vinnustaði Bandaríkjanna árlega. Þeir komust að því að niðurstöður mælinga á vinnumenningu voru svipaðar ár eftir ár hvað varðar að 81% starfsfólks fyrirtækja sem lentu í besta flokknum lýstu vinnustaðnum sem skemmtilegum á meðan aðeins 62% starfsfólks fyrirtækja sem komust ekki á listann töldu sína vinnustaði skemmtilega. Þeir félagar tóku síðan hundruðir viðtala og komust að því að það er ýmislegt sem við getum gert til að hafa meira gaman í vinnunni dags daglega.
Eftirfarandi fjórir þættir virka vel til að hafa gaman í vinnunni.
  • Breyttu verkefnalistanum í leik.  Það er gaman að komast áfram í leik og því upplagt að hugsa verkefnin sem leik með því að búta þau niður í minni einingar sem við setjum okkur markmið að ná fyrir vissan tíma og hugsum okkur að við séum að vinna „borð“ í leiknum í hvert sinn sem við náum áfanga. Skemmtilegast er auðvitað ef við finnum leiðir til að gefa okkur smá verðlaun s.s. að taka okkur pásu, heyra í skemmtilegum vinnufélaga, fara í stutta göngu eða hvað sem hentar.
  • Gerðu eina litla breytingu.  Oft þarf ekki mikið til að gera vinnuna skemmtilegri. Til dæmis bara það að finna nýtt nafn á verkefnalistann og kalla hann t.d. „Game of Thrones“ eða hvað sem okkur dettur í hug. Svo getur verið mjög ánægjulegt að skrifa það sem þarf að gera á gula miða og krumpa þá saman í ruslið þegar við náum að klára.
  • Fátt er eins gott og tónlist.  Ef þú hefur ekki uppgötvað ánægjuna af því að vinna með tónlist í eyrunum þá er kannski kominn tími til að prufa. Hver og einn velur auðvitað tónlist sem þeir hafa ánægju af en því ekki að hlusta á Yo-Yo Ma spila Bach svítur? Í þessari upptöku spilar hann í þrjá klst. allt eftir minni sem hlýtur að virka hvetjandi.
  • Breyttu um staðsetningu.  Stundum getur það eitt að færa sig á annan stað til að vinna gefið okkur ferska innspýtingu. Kannski gætir þú fengið auka orku með því að vinna á kaffihúsi eða í almenningsgarði?
Það eru kannski ekki margir sem vita það en 1. apríl ár hvert hefur verið tekinn frá fyrir alþjóðlegan dag til að hafa það gaman í vinnunni (International Fun at Work Day) og ef dagsetningin lendir á helgi þá ber að halda upp á daginn á fyrsta fimmtudegi apríl mánaðar. Hér er hægt að finna nokkra tillögur um hvað hægt sé að gera til að halda upp á daginn í vinnunni.

Vinnan og hreyfingin