Nýjar leiðir
Hæglætishreyfingin
Það er vel þess virði að kynna sér þessa hugmyndafræði þegar menn vilja huga að bættri almennri líðan því margt sem einkennir hana er talið jákvætt fyrir heilsu okkar.
Carl Honoré er einn af forvígismönnum hreyfingarinnar og skrifaði bókina In Praise of Slow árið 2004. Hann lýsir hæglætishreyfingunni sem menningarbyltingu gegn þeirri skoðun að hraði sé ætíð bestur. Heimspeki hennar gengur ekki út á að gera allt á hraða snigilsins heldur að reyna að vinna hlutina á réttum hraða. Að njóta klukkustunda og mínútna í stað þess að telja þær. Gera allt eins vel og mögulegt er í stað þess að gera það eins hratt og hægt er. Þetta snýst um gæði fremur en magn á öllum sviðum svo sem í starfi, matargerð og við uppeldi barna.
Honoré segir að tíminn sé takmörkuð auðlind og því séum við alltaf að flýta okkur og reyna að gera meira á sífellt styttri tíma. Hver dagur er kapphlaup að marki sem við náum reyndar aldrei en er mark engu að síður. Við áttum okkur ekki á hve slæm áhrif þessi hraði hefur á allar hliðar lífsins; á heilsu, mataræði, vinnu, sambönd, umhverfi og samfélag. Og stundum þarf eitthvað mikið að gerast til þess að við vöknum upp við þá staðreynd að við erum að hraðspóla í gegnum lífið í stað þess að lifa því. Margir átta sig ekki á þessu fyrr en þeir veikjast.
Einfaldaðu lífið
- Minnkaðu óreiðu og losaðu þig við óþarfa.
Við eigum flest mun fleiri hluti en við þurfum á að halda og eigum stundum bágt með að finna þeim stað og halda til haga. Oft skapast óreiða vegna þessarar ofgnóttar og því meiri sem hún er því verri eru áhrifin á okkur. Það rænir orku að horfa fram hjá dótinu og því er erfiðara að halda einbeitingu ef umhverfi okkar er draslaralegt. Óreiða getur haft áhrif á skammtímaminni, afköst, tilfinningar, svefn, fæðuval og samskipti við aðra. Samband er milli óreiðu og þess að finna til kvíða, streitu og að vera langt niðri (sjá nánar í grein Libby Sander).
Það er oftast léttir að fækka hlutum í kringum sig og við eigum auðveldara með að finna það sem okkur vantar. Við kunnum einnig oftast betur að meta það sem við ákveðum að halda eftir.
- Ekki kaupa óþarfa.
Þeir sem farið hafa í gegnum grisjun á heimilinu sýna oft aðgát við að kaupa nýja hluti því þeir vilja síður lenda í sama fari og missa yfirsýn yfir hvað til er á heimilinu. Áður en við kaupum eitthvað nýtt er góð regla að spyrja sig hvort við þurfum raunverulega á því að halda, hvort hægt sé að nota eitthvað sem við eigum í staðinn og hvort hægt sé að samnýta eða leigja hluti, t.d. stærri verkfæri og tæki sem við þurfum sjaldan að nota.
- Minnkaðu við þig húsnæði.
Til að einfalda lífið gætirðu íhugað að minnka við þig húsnæði ef það er of stórt eða óhentugt. Þú sparar fjármuni og tíma við þrif og viðhald og getur mögulega leyft þér að ferðast eða spara til seinni tíma. Og tímann geturðu notað til að sinna áhugamálum þínum.
- Kynntu þér naumhyggju (mínimalisma).
Naumhyggja hefur ýmsa kosti og tengist þeim atriðum sem nefnd hafa verið hér að ofan. Nefna má að það er auðveldara að þrífa heimili þar sem naumhyggja er ráðandi og auðveldara er að slaka á. Það getur verið ráð að byrja á einu herbergi og sjá hvort þú finnur mun, svefnherbergið er upplagður upphafsreitur.
- Fáðu yfirsýn yfir fjármálin.
Fjárhagsáhyggjur taka mikinn toll af okkur og því er mikilvægt að hafa yfirsýn yfir fjármálin, gera áætlanir og setja markmið. Þetta getur verið hægara sagt en gert og stundum þarf að leita sér aðstoðar. Á síðu Umboðsmanns skuldara má finna fróðleik um fjármál, m.a. kladdann sem getur hjálpað til við að ná utan um tekjur og gjöld.
- Eitruð samskipti.
Ertu í þeim sporum að vera í krefjandi samskiptum við neikvætt fólk? Erfitt er að eiga við slíkt ef um náinn vin eða ættingja er að ræða, en það er nauðsynlegt að setja mörk ef samskiptin eru verulega íþyngjandi. Það getur flækt lífið á svo mörgum sviðum að geta ekki sagt nei.
- Skiptið með ykkur verkum.
Sjálfsagt er að skipta heimilisstörfum á sanngjarnan hátt milli heimilismanna.
- Reyndu að draga úr óheppilegum hugsunum.
Það getur dregið úr manni mátt að dvelja í fortíðinni, hugsa um það sem við getum ekki breytt og finna til sjálfsvorkunnar. Hægt er að sporna gegn þessum hugsunum með því að beina athygli að því sem við erum þakklát fyrir, líta til framtíðar og hugsa hlýlega til okkar sjálfra.
- Gerðu eitt í einu.
Enginn nær að halda fullri einbeitingu við fleira en eitt verkefni í einu yfir lengri tíma. Best er gera eitt í einu og gefa því fullkominn gaum.
-
Viðráðanlegur verkefnalisti.
Það getur auðveldað lífið að halda úti verkefnalista – en hann verður að vera viðráðanlegur. Með því að venja sig á að nota og uppfæra listann eru minni líkur á að gleyma að sinna mikilvægum verkefnum, minni tími fer í grufl um hvort og þá hverju maður er að gleyma og svo er hvetjandi að strika yfir þá þætti sem þú hefur klárað. Mundu að gleðjast yfir því sem þú ert búin/n að afreka og ekki hafa of mörg eða ónauðsynleg verkefni á listanum.
- Skildu vinnuna eftir í vinnunni.
Ekki taka með þér vinnu heim og reyndu að vinna ekki um helgar. Ef þú finnur til streitu þegar þú kemur heim reyndu þá að aftengja þig sem fyrst svo þú og þínir getið átt ánægjulegt kvöld.
- Náðu stjórn á tíma þínum.
Stundum eyðum við dýrmætum tíma í að kvarta, fletta hugsunarlaust í gegnum samfélags- og fréttamiðla eða bíða eftir því að eitthvað gerist. Ef við fyllum upp í frítímann á þennan hátt fáum við á tilfinninguna að við séum uppteknari en við erum í raun. Með því að lágmarka tímann sem fer í iðju sem færir okkur litla sem enga gleði fáum við sveigjanleika til að gera eitthvað sem skiptir máli og/eða er virkilega skemmtilegt.
- Ákveddu matseðil fram í tímann.
Hver kannast ekki við spurninguna „hvað eigum við að hafa í matinn í kvöld?“ og hve erfitt er að svara henni eða fá skýr svör frá öðrum. Stundum er lendingin sú að kaupa skyndibita eða standa í matargerð langt fram eftir kvöldi. Ráðið er að skipuleggja matseðil, þegar vel liggur á þér, nokkra daga fram í tímann og spara með því fyrirhöfn, tíma og fjármuni. Gott er að ákveða líka hvaða föt þú ætlar að nota næstu daga og hafa sem mest klárt að kvöldi svo þú lendir ekki í tímahraki að morgni.
- Lækkað starfshlutfall?
Í sumum tilvikum getur vinnan verið of erfið eða tekið of stóran skerf af lífinu. Rétt er að leita leiða með yfirmanni til að bæta ástandið. Ef það er fullreynt mætti íhuga þann möguleika að minnka starfshlutfall ef fjárhagur leyfir, a.m.k. tímabundið.
Það mætti einnig skoða hvort þú ert á réttri hillu - væri möguleiki að finna starf sem hentar betur? Að mörgu er að hyggja í þessu tilliti og ekki alltaf inn í myndinni að minnka starfshlutfall eða fá nýtt starf.
Vanakeðjur og örskref
Hugmyndin með vanakeðju er að tengja saman nýja og gagnlega hegðun sem þú vilt taka upp við sterkan og rótgróinn vana sem þú hefur. Með öðrum orðum, í stað þess að þróa nýja venju úr lausu lofti hengdu athöfnina í það sem þú gerir reglulega nú þegar. Með þessu móti er líklegra að þú festir hana í sessi. Sem dæmi má nefna að ná þér í vatnsglas um leið og þú færð þér morgunkaffið. Þegar þú hefur vanið þig á að tengja þetta tvennt gætirðu bætt því í keðjuna að slaka á og hugleiða í eina mínútu með morgunkaffinu. Og þar næst að skrifa minnislista fyrir daginn og hefjast svo handa með fyrsta verkefnið.
Vanakeðja getur einnig komið sér vel á vinnustað. Fyrirtæki geta t.d. stungið upp á að strax eftir að sest er niður að morgni dags hnýti starfsmenn lausa enda gærdagsins og geri verkefnalista áður en tölvupósturinn er opnaður. Síðar má bæta í keðjuna en best er að einbeita sér að einni viðbót í einu og hafa það sem við viljum bæta við vel afmarkað.
Greinin er að hluta til byggð á greininni How to Build New Habits by Taking Advantage of Old Ones eftir James Clear sem samdi bókina Atomic Habits.
Eftir/áður en ég [núverandi vani], mun ég [nýr vani]
Hann nefnir dæmi:
- Eftir að ég fer úr vinnuskónum fer ég strax í íþróttafötin
- Eftir að ég fer upp í rúm kyssi ég makann
- Eftir að ég sest við kvöldmatarborðið mun ég segja frá einhverju sem gerðist í dag sem ég er þakklát/ur fyrir
- Eftir matinn mun ég setja diskinn beint í uppþvottavélina
- Eftir að búið er að setja í vélina mun ég þvo borðin
Þegar leikni er náð er hægt að tengja fleira saman:
- Þegar ég sé stiga mun ég ganga upp í stað þess að taka lyftuna
- Þegar mig langar til að kaupa eitthvað sem kostar meira en (X) bíð ég í sólarhring með kaupin
- Þegar ég kaupi nýjan hlut gef ég annan frá mér
- Þegar síminn hringir dreg ég andann djúpt og brosi áður en ég svara
- Þegar ég fer út af veitingastað tékka ég á borði og stólum til að fullvissa mig um að ég gleymi engu
Bilið milli þess að vita og gera
- Hef ekki tíma eða orku til að elda.
- Hollur matur er dýr.
- Börnin vilja ekki hollan mat (og ég ekki heldur).
- Eitt er hollt í dag og annað á morgun, best að borða bara það sem maður er vanur.
- Erfiður dagur, þarf eitthvað óhollt.
- Þarf rétt að að klára einn þátt eða þrjá!
- Hef ekki tíma til að sofa.
- Þarf tíma fyrir mig eftir að börnin eru sofnuð.
- Það er of gaman á kvöldin til að fara að sofa.
- Get náð þessu upp um helgina.
- Hef ekki tíma til að fara í ræktina.
- Er með verki og legg ekki í hreyfingu.
- Hef ekki orku til að hreyfa mig.
- Á skilið að taka því rólega eftir erfiðan dag.
- Byrja bara í átakinu á morgun.
Farðu út á tröppur og andaðu að þér fersku lofti. Þessi einfalda athöfn hefur marga kosti og gerir þér gott.
Röltu aðeins út og kíktu í kringum þig. Ef þú ert að byrja á ferlinu er engin ástæða til að taka tímann eða vera með skilgreindan áfangastað. Njóttu þess bara að kanna umhverfið og ekki flýta þér eða ofgera. Klæddu þig eftir veðri svo upplifunin verði góð og þú viljir endurtaka hana sem fyrst aftur. Margir hlusta á tónlist eða hljóðbók/hlaðvarp á röltinu og það getur stuðlað að lengri útiveru. Það er líka sniðugt að taka með sér myndavél.
Kíktu á Náttúrukort VIRK til að fá góðar hugmyndir að því sem hægt er að gera úti við og er á færi flestra.